Geschiedenis

 

Tweelingparochie Bakel-Deurne

Rond het jaar 1000 vormden Deurne, Gemert, Bakel, Vlierden, Liessel, Brouwhuis en Handel samen de grote oer-parochie Bakel. De oudste kerk is die van Bakel. Maar al gauw werd er ook in Deurne een kerkje gebouwd, dat uitgroeide tot de St. Willibrorduskerk, zoals die nu nog te bezoeken is. Deurne en Bakel waren een soort tweelingparochie: één parochie met twee kerken en twee pastoors.

Omdat de afstand naar de kerk voor veel mensen groot was, kwam er vraag naar kapellen (kleinere kerken) dichterbij. In zo’n kapel werd de mis gelezen. Maar voor een huwelijk of doopsel was alleen de hoofdkerk in Deurne beschikbaar.

 

Deurne

Op de plaats van de St. Willibrorduskerk heeft rond het jaar 1000 een tufstenen Romaans kerkje gestaan. Met de bouw van de huidige kerk werd begonnen in het begin van de 13e eeuw. De toren en het middenschip, gebouwd in vroeg gotische stijl, dateren nog uit die periode. In het midden van de 15e eeuw werd de kerk vergroot met een transept en een nieuw koor. In 1649 kwam de kerk in handen van de protestanten. De kleine protestantse gemeente gebruikte maar een deel van de kerk, de rest van het gebouw diende als opslagplaats voor o.a. turf. In 1799 werd de kerk teruggegeven aan de katholieken. Bij de herinrichting van de kerk toen, bouwde F.C. Smits in 1838 het grote orgel. Onder leiding van Pierre Cuypers vond in 1881 een grootscheepse restauratie in neogotische stijl plaats. De zijbeuken werden verbreed, het middenschip verhoogd. Het rijk versierde hoofdaltaar is in 1901 geplaatst. De kerk werd in de beginjaren van de 20e eeuw naar de mode van die dagen gedecoreerd met wand- en plafondschilderingen. De restauratie in de periode 1961-1964 o.l.v. Jos Deltrap bracht ingrijpende veranderingen aan het interieur. De neogotische ‘franje’ werd verwijderd, de kerk werd sober en leeg, met stoelen in plaats van banken. Velen denken met weemoed terug aan vroeger. Toch heeft deze restauratie de waarde van het gebouw en het lijnenspel van pilaren en gewelven meer onderstreept. Er kwam ook ruimte voor een moderne inrichting, met schilderijen van Hans van Hoek en een drieluik van Hendrik Wiegersma. Tijdens de laatste restauratie in het begin van de 21e eeuw, onder auspiciën van architect Hans Flapper, kreeg het rijksmonument een nieuw altaar en eigentijds meubilair. De grafkelder van de heren van Deurne en de gewelven werden toegankelijk gemaakt voor bezoekers. Na de sluiting van de H. Geestkerk hebben enkele gebrandschilderde ramen en het koororgel een plaats gekregen in de St. Willibrorduskerk.

De kerk draagt trots de rijke sporen van het verleden en straalt vertrouwen naar de toekomst uit.

De Stichting Behoud Sint Willibrorduskerk Deurne en het Gilde Kerkwacht verzorgen de openstelling van de kerk van mei t/m oktober dagelijks (m.u.v. maandag) van 14.00 tot 16.00 uur voor een moment van bezinning of voor een rondgang door het kerkgebouw, de toren en de gewelvenzolder.

Lees meer over de kerk in Deurne op Deurnewiki.nl.

 

Vlierden

De geschiedenis van Vlierden gaat terug tot in de Germaanse tijd, wat o.a. kan blijken uit gevonden grafurnen en stenen werktuigen. Het eerste document, waaruit het bestaan van Vlierden blijkt, dateert uit 721 en is een schenkingsakte van Herelaef, een rijke Angelsaksische Frank, die aan St. Willibrord een “casatum” (landhuis) te “Fleodrodum” schenkt. Dit document bevindt zich in het “Liber Aureus Epternacensis”, waarin de goederen van St. Willibrordus staan opgetekend.

Nieuwe historische feiten duiken pas weer op tussen 1232 en 1246, toen keizerin Maria, weduwe van de Duitse keizer Otto IV en dochter van Hendrik I van Brabant en Mechteld van Boulogne, naast de abdij van Binderen in Helmond, ook een kapel stichtte te Vlierden ter ere van de H. Maagd Maria, die hier werd vereerd als “Onze Lieve Vrouw ter Schoot” (“S.Maria in puerperio”, of “in labore partus”, dus: O.L.V. in barensweeën). Van deze kapel, die een druk bezochte bedevaartsplaats werd, bestaat nog een afbeelding uit het jaar 1738. De vieringen werden oorspronkelijk vanuit Deurne verzorgd. Tegen het einde van de 17e eeuw werd Vlierden een zelfstandige parochie. Van de parochiekerk die toen werd opgericht is  de toren in 1902 is afgebroken om er de weg mee te verharden.

In 1648, na de vrede van Munster, toen nergens meer Roomse kerken werden geduld, gingen kapel en kerk over aan de gereformeerde gemeente Deurne die ze als bijkerk ging gebruiken. De kerkschatten zijn vermoedelijk in Venray in veiligheid gebracht. Daarvoor was door een heiligschennende roof in 1541 al veel schoons verloren gegaan. Het bouwvallige koor werd later afgebroken en vervangen door een”schoolhuis”, waarin godsdienstlessen werden gegeven.

Ten tijde van de Bataafse Republiek kwam de kapel in 1798 door de zogenaamde “kerknaasting” weer in handen van de katholieken, die deze evenwel door de protestanten lieten gebruiken voor hun erediensten. In de 19e eeuw raakte de kapel steeds meer in verval en verdween in 1904 door het streven naar een betere infrastructuur. De huidige Kapelweg herinnert nog aan dit verleden. De kapel moet gezocht worden aan de huidige Oude Torenweg.

ln 1672, het “rampjaar”, vond een inval van de Fransen plaats. De katholieken konden weer herademen en richtten op de plek waar de huidige kerk ongeveer staat, in het centrum van de gemeente, een schuurkerk op. Deze kerk, waaraan in de loop der tijden veel werd verbeterd, heeft als parochiekerk gediend tot de huidige kerk in 1846 in gebruik werd genomen. In 1844 al was door bouwpastoor Bruysten een pastorie gebouwd: het huis naast de huidige Pastorie. De kerk van 1846 was een eenvoudig, éénbeukig “waterstaatskerkje”. In 1874 al moesten de grote trekstangen worden aangebracht om de danig uit het lood geraakle linker zijgevel te steunen. In 1930 is de kerk volgens de mode van die tijd uitgebreid. De fraaie voorgevel viel eraan ten offer. En ook bij de herstelwerkzaamheden van 1957 werd weer toegegeven aan de smaak van de tijd. De laatste grondige restauratie is in 1988 en 1989 uitgevoerd.

In 1796, in de Franse tijd, vond een gemeentelijke indeling plaats. De gemeente Vlierden-Brouwhuis had toen 548 inwoners,waarvan 529 katholiek en 19 gereformeerd. Op 1 januari 1926 werd de gemeente Vlierden opgeheven en bij Deurne gevoegd. Op dit moment telt Vlierden ongeveer 1500 inwoners.

Lees meer over de  kerk in Vlierden op Deurnewiki.nl.

kerk vlierden09_644

De kerk van Vlierden vóór 1930. Foto: collectie gemeente Deurne; www.deurnewiki.nl

 

Liessel

De oudste vermelding van Liessel dateert van het jaar 1312. Liessel bestond toen uit een verzameling boerderijen. Het Loon was een apart gehucht. De akkers en weilanden, die bij Liessel hoorden, lagen vooral aan de westkant. Aan de oostkant begon meteen het natte veengebied van de Peel. Dat is pas in de laatste eeuwen in landbouwgrond omgezet.

Op de plek waar nu gemeenschapshuis “de Kastanje” staat, stond al vóór 1420 een kapel. De kapel droeg de naam van Maria en Hubertus en had ook een altaar voor St. Nicolaas en St. Martinus. Deze lag op een kruispunt van wegen aan een plein. Voor dopen en trouwen waren de Liesselnaren echter nog lang op Deurne aangewezen.

In 1851 veranderde dat. Toen werd Liessel een zelfstandige parochie en de kapel werd een kerk. Tussen 1899 en 1901 bouwde de parochie een nieuwe kerk, gewijd aan St. Willibrordus, aan de Hoofdstraat. De kerk is ontworpen door C. Franssen. Het betreft een niet georienteerde Neo-gotische kruisbasiliek met oostelijke toren. De kerk is gewijd op 30 april 1901.

De herinnering aan Sint Hubertus ging echter niet verloren. In de jaren tachtig bouwde het Liesselse gilde een nieuwe Hubertuskapel aan de Molenweg. Liessel ging door een moeilijke tijd tijdens de bevrijding in de laatste maanden van 1944. De Duitsers heroverden het dorp tot tweemaal toe. Tweeëndertig mensen verloren het leven en veel gebouwen werden verwoest of raakten zwaar beschadigd. Zo sneuvelden de molen aan de Oude Molen en de oude pastorie. De kerk werd zwaar beschadigd, maar kon met de stenen van de kerk in Neerkant hersteld worden. Deze staat nog altijd fier overeind.

Lees meer over de kerk in Liessel op Deurnewiki.nl.

hubertuskapel Liessel deurnewiki

De voormalige Sint-Hubertuskapel, vanaf 1851 Sint-Willibrorduskerk genoemd, te Liessel in 1890. Deze foto is gemaakt vanuit de huidige tuin van – bij benadering – Monseigneur Berkvensstraat 5. www.deurnewiki.nl

 

Helenaveen

Het dorp Helenaveen ontwikkelde zich als veenkolonie vanaf het midden van de negentiende eeuw. In 1876-1882 kwam de parochiekerk tot stand naar een ontwerp van dr. P.J.H. Cuypers uit Roermond. Deze kerk was ontworpen als driebeukige neogotische hallenkerk met terzijde staande fronttoren. De toren bleef onvoltooid.

Nadat op 20 november 1944 de Rooms Katholieke kerk, de pastorie en het klooster door Duitse soldaten werden verwoest, werd er een noodkerk ingericht in de openbare lagere school. Pastoor Timmers startte met de voorbereidingen voor de bouw van een nieuwe kerk. Op zondag 12 november 1950 werd de eerste steen gelegd. In de oorkonde, ondertekend door de pastoor, het kerkbestuur, het gemeentebestuur, de aannemer en architect Jos Deltrap, is geschreven: “Deze kerk is op 12 november 1950 gesticht.”

Op 1 oktober 1951 vond de plechtige consecratie plaats van de nieuwe kerk door mgr. Mutsaerts, geassisteerd door pastoor Timmers. De pastoor verhuisde met zijn zus Anneke vanuit de noodpastorie naar zijn nieuwe onderkomen. De noodkerk aan de Oude Peelstraat kreeg de functie van parochiehuis.

Lees meer over de kerk in Helenaveen op Deurnewiki.nl.

helenaveen oud 08_969

Links Sint-Willibrorduskerk (1882) en rechts Huize St. Anna (1884) in Helenaveen, beide verwoest in november 1944. Foto: archief van Zrs Franciscanessen S.F.I.C in Veghel; www.deurnewiki.nl

 

Neerkant

De naam Neerkant komt pas rond 1730 in de archieven voor. Rond 1890 kreeg Neerkant een echte dorpskern, nabij het voormalige gehucht Moosdijk. Met de stichting van de kerk werd Neerkant een zelfstandige parochie, apart van Liessel. Er kwam ook een klooster (St. Vincentiushuis).

Op 29 juni (feestdag van Petrus en Paulus) 1890 hechtte bisschop Godschalk zijn officiële goedkeuring aan de oprichting van de zelfstandige Neerkantse Sint-Willibrordusparochie. Vanaf mei 1889 had al een boerderij op de Heitrak als noodkerk gefungeerd en in mei 1890 werd een tweede noodkerk naast de pastorie in gebruik genomen. Op 16 mei 1891 werd de nieuwgebouwde kerk in gebruik genomen.

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd Neerkant zwaar getroffen. Niet iedereen overleefde dit en vele gebouwen werden verwoest.Op 1 november 1944, daags voor de bevrijding door de Engelsen, werd de kerk opgeblazen. Totdat in juni 1946 de gebouwde noodkerk in gebruik kon worden genomen, diende de bewaarschool als zodanig.

Met de bouw van een nieuwe kerk na de oorlog kreeg Neerkant een nieuw hart. Op 19 augustus 1956 werd de eerste steen gelegd voor de nieuwe kerk en op 8 september 1957 werd deze door mgr. Bekkers geconsacreerd. De driebeukige kerk heeft een vrijwel rechthoekige plattegrond en bestaat uit een deels in het zicht gelaten betonskelet, opgevuld met baksteen. De kerk heeft een vrijstaande, opengewerkte klokkentoren en een semi-vrijstaande doopkapel. De middenbeuk wordt overdekt door een gebogen betonschaaldak. Als geheel is de kerk een belangrijk voorbeeld van vernieuwing en tevens een vrij uitzonderlijk vroeg voorbeeld van modernisme in de r.-k. kerkbouw van de jaren 1950.

Bij gelegenheid van het 75-jarig bestaansfeest van de kerk in 1981 is de kerk verrijkt met een kunstwerk van de hand van Pieter Wiegersma. De zon en aan weerszijden daarvan de Griekse begin- en eindletters (alpha en omega), in reliëfvorm en bronskleurig uitgevoerd, zijn aangebracht in de voorgevel van de kerk. Gezamenlijk symboliseren zij de goddelijkheid en de mensheid van Christus. De gietvormen van de drie symbolen werden door de kunstenaar vervaardigd, waarna Bronsgieterij Eijsbouts in Asten voor de afgietsels zorgde. De emblemen werden aangebracht op 7 juni 1981.

In 2014 werd de kerk van Neerkant gemeentelijk monument. Het kerkgebouw is van cultuurhistorische waarde als symbool van de wederopbouw van het jonge kerkdorp Neerkant na de verwoesting in de Tweede Wereldoorlog en daarmee van belang voor de geestelijke ontwikkeling van het dorp in de naoorlogse jaren.
Het bouwwerk is typologisch gezien als bijzondere uitdrukking van een gedurfd en innovatief rooms-katholiek kerkontwerp in de jaren 1950, waarin architect Jos Deltrap poogde het traditionele basilicale concept aan te laten sluiten bij de liturgische wensen van die periode en bij een efficiënte bouwmethode

Lees meer over de kerk in Neerkant op Deurnewiki.nl.

kerk neerkant oud 27_302

Neerkant met Sint-Willibrorduskerk, vóór 1944. www.deurnewiki.nl

 

Zeilberg

In 1895 wordt er voor het eerst gesproken over een zelfstandige parochie in Zeilberg. De afstand tot de St. Willibrorduskerk aan de Markt was te ver. Er was echter geen geld. Uiteindelijk kon pas in 1913 met de bouw van de door architect C. Franssen uit Roermond ontworpen kerk in Zeilberg begonnen worden. Toen de kerk gereed was, werd ook de parochie Zeilberg officieel opgericht. Kerk, pastorie en het voormalige klooster zijn inmiddels rijksmonument.

De neogotische kerk werd in 1933 uitgebreid naar een ontwerp van J. Franssen. In de jaren zestig is de inrichting van de kerk aangepast aan de eisen van de tijd. Het hoogaltaar werd vervangen door een orgel. Gebleven is de Corneliuskapel, rechts van de ingang van de kerk. Sinds de bouw van de kerk wisten velen uit de wijde omgeving dit beeld te vinden om de heilige Cornelius aan te roepen tegen stuipen, jicht en vallende ziekte.

De St. Willibrorduskerk Zeilberg is op 10 juli 2011 aan de eredienst onttrokken.

Lees meer over de parochie Zeilberg op Deurnewiki.nl.

Zeilberg_klooster-kerk-pastorie oud

Klooster, kerk en pastorie in Zeilberg rond 1914; www.rhc-eindhoven.nl

 

St.Jozefparochie

Op 28 oktober 1919 werd de eerste steen van de St. Jozefkerk gelegd. De kerk is ontworpen door de architecten J. van Gils en G. Geenen. Op het feest van Willibrord, 7 november 1920, werd er voor het eerst eucharistie gevierd. Het gebouw bleek in de loop der jaren te klein. Onder leiding van architect G. Geenen werd de kerk in 1938 uitgebreid met een middenschip, twee zijkapellen en een toren. Eind jaren zestig werd het interieur van de kerk gewijzigd. Een orgel kwam op de plaats van het hoogaltaar te staan. In het midden van de kerk werd een nieuw altaar geplaatst. De kleurrijk gebrandschilderde ramen werden vervangen door veel soberder glas. Op initiatief van pastoor Marcelis werden diverse beelden en ook de kruisweg weer teruggeplaatst.

Lees meer over de St. Jozefkerk op Deurnewiki.nl.

jozefkerk oud deurne wiki

Sint-Jozefkerk en pastorie vóór 1938. Foto: collectie Frans Gloudemans; www.deurnewiki.nl

 

Walsberg

Twee vereerders namen in de jaren dertig het initiatief tot het oprichten van een veldkapelletje ter ere van de heilige Gerardus Majella. Pastoor Roes waardeerde dit initiatief, maar zag ook dat een grotere ruimte de toenmalige groei van het aantal gelovigen kon opvangen. Er werd een kerk met Gerarduskapel gebouwd. De kerk werd een bijkerk ter ontlasting van de hoofdkerk aan de Markt, naar een ontwerp van de architecten C. en G. Geenen uit Eindhoven. In 1935 werd de kerk ingezegend. In 1947 kreeg kapelaan van de Ven opdracht de parochie Walsberg op te richten. De kerk werd door dezelfde architecten in 1952 uitgebreid met zijbeuken, een doopkapel, zangkoor en absis.

In het interieur vielen de diverse beelden op, waarvan het St. Willibrordusbeeld uit het laatste kwart van de achttiende eeuw stamt en oorspronkelijk uit de kerk van Kessel komt. Modern was de zuil uit keramiek met rondom het laatste avondmaal als standaard voor de Godslamp, en ook de doopvont uit 1952 met daarop de zondeval, Mozes die water uit de rots slaat, de kruisdood en de verrijzenis. In het oog sprong ook het orgel (Stulting & Maarschalkerweerd, 1846), dat afkomstig is uit de kapel van het meisjespensionaat van de Zusters van O.L. Vrouwe in Amersfoort. In 1926 kwam het terecht in de kerk van Zeilberg. In 1953 werd het overgebracht naar de St. Gerardus Majellakerk.

De kerk werd op 15 november 2009 aan de eredienst onttrokken. Het St. Willibrordusbeeld kreeg een plaats in de St. Willibrorduskerk aan de Markt.

Lees meer over de St. Gerardus-Majella kerk op Deurnewiki.nl.

 

H. Geestparochie in Deurne-West

Op zondag 14 november 1965 vond in de parochiekerk van de H. Willibrordus in Deurne-centrum de afkondiging plaats van een besluit van Mgr. W. Bekkers dat in Deurne-Centrum een tweede parochie zou worden gesticht. Dit werd na een grondig onderzoek noodzakelljk geacht door de ontwikkeling van het uitbreidingsplan Houtenhoek en de bevolkingsaanwas in Deurne-Centrum. De nieuwe parochie telde ongeveer 550 gezinnen en met ongeveer 2500 personen. Tot bouwpastoor werd benoemd pastoor Brummelhuis van de Oblaten van Maria .

Na de oprichting van de Heilige Geestparochie werd eind 1965 begin 1966 door de firma Van Leeuwen uit Oirschot een noodkerk geplaatst aan het Sint-Willibrordusplantsoen op een terrein, gelegen tussen de Helmondseweg en de Pastoor Jacobsstraat. Na plaatsing van de ruwbouw werd de verdere afwerking en inrichting geheel belangeloos verzorgd door de parochiële aannemers, in samenwerking met allerlei vaklieden en “doe het zelvers” uit de nieuwe gemeenschap onder coördinatie van Martien van den Broek. De benodigde paramenten werden vervaardigd door een 25-tal dames terwijl de doopvont, het altaar, de kandelaars en zelfs een wierookvat en andere benodigdheden gemaakt werden door eigen parochianen, o.a. door leerlingen en oud-leerlingen van de Lagere Technische School, voornamelijk onder leiding van Noud Hendriks. De artistieke begeleiding werd verzorgd door Lou Manche uit Veldhoven. Het resultaat van de geweldige inspanningen vond zijn bekroning in de paaswake op 9 april 1966 waarin men voor het eerst gebruik maakte van de noodkerk.

Als architect voor de definitieve kerk werd aangetrokken de heer A. van Heugten uit Someren. Op 24 april 1969 werd de voorlopige koopakte getekend voor de aankoop van een perceel grond van de gemeente Deurne op de hoek Sint Willibrordusplantsoen-Helmondseweg. De bouw werd opgedragen aan aannemersbedrijf F.J. van Nunen voor de som van 275.621 gulden. 3 April 1971 werd onder grote belangstelling van de parochianen “de eerste steen” gelegd voor de nieuwe kerk. Dit geschiedde door mevr. Van Dinter (oudste parochiaan) en Hans van Helmond (toen de jongste bezoeker van de kleuterschool). Op 15 mei 1971 kwam Mgr. Bluijssen naar Deurne om, samen met pastoor Brummelhuis, een koker in de spouwmuur van de in aanbouw zijnde kerk in te metselen. Deze koker bevat naast een tot dan toe bijgewerkte parochiekroniek tevens vele lijsten met handtekeningen van parochianen. Begin 1972 werd de nieuwe kerk opgeleverd en op 1 maart 1972 werd de kerk geconsacreerd door Mgr. J. van Laarhoven, vicaris van het bisdom ’s-Hertogenbosch.

Op 6 november 2005 is de kerk aan de eredienst onttrokken. De karakteristieke gebrandschilderde ramen kregen een nieuwe plek in de St. Willibrorduskerk a/d Markt en op begraafplaats Jacobshof.

In november 2014 kreeg de voormalige kerk een nieuwe bestemming als uitvaartcentrum van Van Kessel Uitvaartverzorging. Voortaan heet het ’t Brummelhuis, naar de eerste pastoor van de H. Geestparochie.

Lees meer over de H. Geestkerk op Deurnewiki.nl.

h geest noodkerk 09_295

Noodkerk H. Geestparochie mei 1966 op het St. Willibrordusplantsoen. www.deurnewiki.nl

 

Parochiecentrum en Willibrorduskapel te Deurne

Bij de bouw van een nieuw verzorgingshuis in het centrum van Deurne kocht de parochie een gedeelte van dit pand. In 1994 werd De Nieuwenhof geopend en nam de parochie de Willibrorduskapel en het parochiebureau in gebruik.

Na de sluiting van de H. Geestkerk in 2005 werd de Willibrorduskapel heringericht kerk met het meubilair dat Lou Manche in 1965 ontwierp en samen met docenten en leerlingen van de toenmalige Deurnese LTS maakte voor de H. Geestkerk.

In 2013 werd het Parochiecentrum verbouwd en aan de maat gebracht, zodat het kan functioneren als Parochiecentrum voor de nieuwe parochie Heilige Willibrord Deurne.

Paaswens_2011

 

Tijden veranderen

Sinds de jaren zestig van de 20e eeuw daalde het kerkbezoek gestaag. Het werd steeds moeilijker om voorgangers, vrijwilligers en financiën te vinden. Waar parochies vroeger zelfstandig werden, zochten ze nu steeds meer samenwerking.

De parochies van Helenaveen, Liessel en Neerkant vormden in 2001 een pastorale eenheid. De parochies van Deurne-Centrum, Zeilberg, St. Jozef en Walsberg vormden in dat jaar eveneens een pastorale eenheid. De H. Geestparochie sloot in 2005 aan. In Vlierden werd samenwerking gezocht met Ommel en Lierop.

In Deurne fuseerden de vijf parochies op 1 januari 2007. Inmiddels zijn drie van de 5 kerken aan de eredienst onttrokken. De H.Geestkerk werd op 6 november 2005 gesloten. De St. Gerardus-Majella kerk ging op 15 november 2009 dicht. De St. Willibrorduskerk Zeilberg sloot op 10 juli 2011 haar deuren.

Het bleef niet bij de eerste samenwerkingsronde. Met de nota “Groeien in geloof, geloven in groei” gaf het bisdom ’s-Hertogenbosch in 2009 de voorzet tot een nieuwe fusieronde. Het resultaat hiervan is dat de parochies van Deurne, Helenaveen, Liessel, Neerkant en Vlierden vanaf 1 januari 2015 één nieuwe parochie vormen met de naam “Heilige Willibrord Deurne”.