100 jaar St. Jozefkerk

Bescheiden vierden we op zaterdag 7 november 2020 dat het precies 100 jaar geleden was dat pastoor Frans Meuwese in de St. Jozefkerk Deurne voor het eerst een feestelijke H. Mis opdroeg voor zijn parochianen. Voorzitter Luc Naus van de werkgroep 100 jaar Sint Jozef Parochie kondigde aan dat het feest nog vervolg krijgt: als de omstandigheden het weer toelaten volgt een “bevrijdingsfeest” voor de hele wijk! Ook reikte de werkgroep een cheque uit aan pastoor Paul Janssen ter waarde van € 3000,= Hiermee kan de restauratie voltooid worden van één van de gebrandschilderde ramen uit de begintijd van de kerk, die in de jaren 70 uit de Sint Jozefkerk verwijderd zijn. Gelukkig zijn ze grotendeels bewaard gebleven. Het wordt een blijvend aandenken aan het 100 jarig bestaan van de parochie en de kerk.

Livestream

De viering is terug te zien via kerkdienstgemist.nl.

Overweging: Jozef, man van Nazaret

Op 19 maart, de feestdag van St. Jozef, had ik een presentatie willen geven over wie deze heilige is en wat hij voor ons kan betekenen. Het was het begin van de lockdown, dus die bijeenkomst kon niet doorgaan. Ik had daar een lied willen zingen, begeleid door Mirjam Aarts. “Jozef, man van Nazaret” is de titel. Het vertelt een wat ander verhaal dan we gewend zijn over Sint Jozef, de naamgever van onze kerk.

We kennen Jozef als de timmerman, die verloofd is met Maria, een jong meisje dat zwanger blijkt van een ander. Jozef wil dan stilletjes van haar scheiden, maar ingegeven door een droom besluit hij bij haar te blijven en voor het kind te zorgen. Zo zien we hen vanuit Nazaret naar Betlehem trekken, zoekend naar een plekje om te overnachten. Maar omdat er geen plaats is in de herberg, wordt hun kind geboren in een stal. Hij begeleidt daarna het gezin naar Egypte, op de vlucht voor de soldaten van Herodes. Twaalf jaar later komen we Jozef nog even tegen in de tempel, waar hij samen met Maria de jonge Jezus zoekt, die ze onderweg kwijt zijn geraakt.

Daarna wordt het stil rond de goede Jozef. Hij blijkt van het toneel verdwenen. Waarom? Dat vertelt het heilige boek niet. In de kunstgeschiedenis blijft Jozef ook op de achtergrond. Vaak wordt hij afgebeeld als een oude grijze man. In de kerststal ligt hij vaak ergens opzij te dutten. Zo maakten schilders de kerkelijke traditie duidelijk dat het kind niet van hem kan zijn, maar van God komt. Zijn ouderdom zou ook verklaren waarom hij al vroeg overleden is, toen Jezus nog jong was.

Een tijd geleden kwam ik dat lied tegen, dat een hele andere kant van Jozef laat zien. Hij wordt er afgeschilderd als een vrijheidsstrijder, een voorbeeld voor zijn zoon. Ik ben gaan zoeken naar de achtergrond van dit lied. Dat was nog niet zo eenvoudig, maar ik heb wat gevonden in een boekje van Pinchas Lapide “Een vluchtelingenkind”. Lapide is een joodse schrijver, die dus ook met een Joodse bril naar de bijbel kijkt, niet belemmerd door de traditie van de christelijke kerk. Hij begint met een prikkelende zin: “Ik wil proberen om deze beroemde geboortegeschiedenis eens tegen de griekse draad in te strijken, om de sentimentele zoetigheden er af te pellen, en terug te keren tot haar hebreeuwse voedingsbodem.” Hij vraagt zich af hoe dat met het kindheidsverhaal van Jezus, het Kerstverhaal, zit. Is het vooral een projectie van het Paasverhaal, zoals exegeten en theologen wel geloven – kribbe en kruis liggen dicht bij elkaar. Of is het toch echt gebeurd, maar dan iets anders dan wij het in ons romantische kerstvertelling voorstellen?

Hoe zit het bijvoorbeeld met de volkstelling? Geen enkele autoriteit zal iedereen naar zijn geboorteplek sturen om te tellen hoeveel mensen er zijn. Dat is absurd en ontwricht de hele samenleving. Lapide vermoedt dat het misschien niet om een volkstelling gaat maar om een vlucht van Jozef als reactie op de inschrijving/registratie van zijn eigendommen. Jozef zou als vrome Jood ernstig bezwaar hebben tegen het betalen van belasting aan de Romeinse overheid en zich daar zelfs – zoals zovelen – tegen verzetten. Het Galilea van zijn tijd was een verzetshaard. Dan zou het kunnen dat Jozef met zijn vrouw moest vluchten, voor de geboorte van Jezus al, omdat de Romeinen hem op de hielen zaten. Dat is wat anders dan een “Stille nacht, heilige nacht”. Hij vluchtte naar een veilige plek en verstopte zich in een grot.

Dat werpt een ander licht op Jozef: hij is wel vroom, maar niet suf; hij is een krachtige kerel, een harde werker, die niet over zich heen laat lopen, de problemen van zijn tijd aan de kaak stelt, zich niet neerlegt bij onrecht; zoals Maria dat trouwens ook doet in haar Magnificat: “Machtigen haalt Hij omlaag van hun troon, eenvoudigen brengt Hij tot aanzien; behoeftigen schenkt Hij overvloed, maar rijken gaan heen met ledige handen.” Jozef zou dan een stoere vader, die zijn zoon de weg wees en inspireerde om uit te groeien tot de barmhartige leider die Hij nog steeds voor ons is.

Ik mag die Jozef wel! Hij kan ons inspireren om ons in te zetten voor onze gemeenschap, het licht brandend te houden, ook als is het vaak donker; niet op te geven, vol te houden, om zo de crisis te overwinnen; om te blijven vertrouwen dat we eens weer echt samen feest kunnen vieren, het feest van verbondenheid, zoals dat al 100 jaar hier wordt gevierd.

PJ

Ballade “Jozef, man van Nazaret”
(Marcel Zagers en Willem Vogels)

O mensen, kom en luister naar dit liederlijk gedicht.
Ik zing in ’t stille duister van het koude winterlicht.
Een lied dat u nog na vandaag zal heugen.
Het zal de waarheid scheiden van de leugen.

Ik zing u een ballade op een eigenwijze toon.
Ik zing u van een vader die bekend werd om zijn zoon.
Het kind geloofde in zijn vaders dromen.
Zo is ’t niet in de Schrift terechtgekomen.

Hij staat als een wat dwaze en een oude man bekend.
Dit moet u toch verbazen! Jozef was een stoere vent,
een timmerman, da’s waar, maar niet zo’n brave.
Hij vocht om slecht gezag te ondergraven.

Want als een ware leider ging hij ’t volk voor in ’t verzet:
geboren vrijheidsstrijder, Jozef, man van Nazaret,
die weigerde belasting af te dragen.
Men zou zijn zoon hierover slinks bevragen!

En toen z’n vrouw hoogzwanger was, haar tijd al bijna daar,
kon Jozef zich niet langer laten zien in ’t openbaar.
Ze moesten naar de buitenwijken vluchten,
waar geen gevaar van Rome was te duchten.

Maria zou bevallen, zo wordt in de Schrift verteld.
verborgen in de stallen tussen herders in het veld.
‘Gods woord ging in vervulling’ staat te lezen.
Nee, Jozef werd gewoon de deur gewezen.

Zijn zoon ging jaren later uit het ouderhuis vandaan
de weg door geest en water die zijn vader was gegaan.
zijn moeder zag het aan met schrik en beven:
hij zou het ook bekopen met zijn leven.

Geen grote naam gekregen in de boeken van weleer.
Zijn vaderschap verzwegen in de kerkelijke leer,
is Jozef na zijn dood als in zijn leven
een bron en wortel van verzet gebleven.

Gun mij nog een paar tellen voor een zinnig slotakkoord:
God laat zich niet voorspellen, heeft altijd het laatste woord.
De waarheid is geen eigendom van mensen.
Mag ik u nu een zalig Hoogfeest wensen.