Vrede was het overal…

Concert Fanfare Bereden Wapens, 20 december 2019,
St. Willibrorduskerk Deurne
Overweging dominee Ada Rebel en pastoor Paul Janssen

Vrede was het overal…

Dat is een regel van een lied, het begin van de tweede strofe van “Midden in de winternacht”. Een vrolijk en onschuldig lied, waarin de hemel opengaat en wilde dieren zich voegen bij schapen rond een stal en het is een en al vrede. Er is sneeuw en ijs – zoals op de schaatsbaan hier op de Markt – terwijl de bloemen bloeien. Het lijkt een sprookje, onwerkelijk, kitscherige romantiek haast. Maar er zit in elk couplet ook een vraag: herders waarom zingt ge niet, waarom danst ge niet, waarom speelt ge niet? Het is de ondertoon van een verlangen naar vrede, echte vrede. Vrede die er lang niet overal is. Kun je toch spelen, dansen, zingen, ook al zit het leven niet altijd mee, ook al maken we ons zorgen. Misschien moeten we dat juist doen, zoals vandaag met dit prachtige kerst- en vredesconcert.

Vrede was het overal…

Vrede, een droom van elke militair, elke veteraan… Verbazingwekkend? Een Amerikaanse generaal heeft gezegd: ‘De soldaat meer dan ieder ander bidt voor vrede, want het is de soldaat die moet lijden en die de diepste wonden en littekens van de oorlog draagt.’ Vraag het de militair die op vredesoperatie is geweest, en moeite heeft zijn of haar leven weer op te pakken. Vraag het de veteraan, die 70 jaar geleden in Indonesië is geweest en tot op de dag van vandaag nachtmerries heeft. Vraag nu het nog kan de veteranen uit Engeland en Amerika…, die elk jaar met eigen ogen de vrede in Europa willen zien en het gemis van hun maten dagelijks voelen. Nee, niet verbazingwekkend. De droom is, dat de nachtmerries stoppen, dat het normale leven zijn gang kan krijgen, dat niet nóg meer slachtoffers vallen. En dat áls er gevochten moet worden, dat dan is ‘voor vrede en veiligheid’.

Vrede was het overal…

Een theoloog, Huub Schumacher, zei onlangs dat het kerstverhaal “een opeenhoping is van sentimenteel gedoe rond een stalletje met een kribbe waar de verlosser van de wereld in zou liggen. Een pa die niet echt de vader is van het kind. Massa’s engelen die jubelen over vrede op aarde. Herders, uitschot in die tijd, die gek van blijdschap de grote redder begroeten. Te gek voor woorden, zo wordt het dus ook ervaren: er klopt niks van. En dat is buitengewoon jammer, zo laat je je de essentie van Kerstmis afpakken. Doodzonde.” Want dat verhaal verbergt een belofte in zich. In het kind dat geboren wordt, wordt een “mens zichtbaar die het goddelijke concreet in zijn leven weet in te bedden: opkomen voor de zwakkeren, kwaad niet met kwaad vergelden, vergiffenis schenken: het maakt ons als mensen veel gelukkiger. En het kan, Jezus heeft het laten zien. Kortom, het heeft zin je leven te verrijken en het ideaal van Jezus na te streven. Daarvoor hoef je niet per se te geloven.” (AD 13 december 2019)

Vrede was het overal…

Wie durft de uitdaging aan? Wie durft vrede te zoeken, vrede te bewerkstelligen, vrede te verkondigen? Sinds de tijd dat ik als puber met een gebroken geweertje op mijn jas naar school ging, zijn er vele oorlogen geweest. Wie neemt de uitdaging aan? Ik kijk naar Desmond Tutu, die verzoening op gang bracht. En ik hoor zijn woorden, ik laat mij inspireren: ‘Is er een plek, waar wij elkaar weer kunnen vinden? Een plek voor jou en mij, daar ergens in het midden, het niemandsland, hier ver vandaan, waar wij de grenzen overgaan, een plek met ruimte voor ’t gelijk van jou en mij en waar ik ongelijk heb, evengoed als jij, met het onrecht dat ons allebei is aangedaan, zijn we ieder nog in staat daarnaar op weg te gaan? En te zoeken naar de plek waar het pad een aanvang vindt, het pad dat eindigt waar vergeving begint’.

Vrede was het overal…

Als dat eens zou kunnen…, overal vrede. In vroeger tijden stopte de strijd even op kerstavond, zongen vriend en vijand samen ‘Stille Nacht’. Vorige week donderdag was de laatste aflevering van ‘Onze jongens op Java’, waar Indiëveteranen hun verhaal deden. Ontroerend was dat. Ik kreeg kippenvel toen een van hen vertelde hoe hij ooit terug was gegaan en daar iemand ontmoette die destijds de vijand was. De ander pakte met twee handen zijn hand vast. Geen vijand meer. En hij lachte… Een klein beetje zon in een soms sombere wereld. Ondanks de pijn en de wonden kan er toch iets van vrede ontstaan. Het is een opgave waarvoor we allemaal elke dag opnieuw staan: om anderen de hand te reiken en mee te nemen op de weg van gelijkheid en rechtvaardigheid voor iedereen – om zelf die weg te gaan, voorbij je eigen gelijk, voorbij macht en geld, voorbij onze angst voor wat anders is, wie anders lijkt en het goede te zien om ons heen, dat er zeker is, en soms door de nacht gloort als het morgenlicht.

Vrede was het overal…

En tot slot het visioen van de hoop… Maar wat ís hoop? Iemand omschreef het zo: ‘’Hoop is een emotie die ons naar het licht laat omdraaien, dat nog niet zichtbaar is.’’ Dat is niet een specifiek christelijke definitie. Hoop heeft iets ongrijpbaars. Dat waarvan je niets ziet, bepaalt vandaag wel, hoe je leeft, welke keuzen je maakt. In de bijbel wordt gezegd: het licht is nog niet zichtbaar. Kijk maar naar al het lijden in de wereld waar geen einde aan komt. En wij vullen aan met wat we zien: de oorlogen, de trauma’s, het verlangen van kinderen en jongeren naar een veilige toekomst. Zonder hoop lijkt onze wereld een zinloos en doelloos project te zijn. Zinloos, omdat er ergens vrede wordt gesloten, er op een andere plek weer oorlog ontstaat. Maar het kerstfeest zegt ons: het is niet zinloos. wie kijkt met de hoop in het hart, ziet een wereld die vraagt om liefde, vrede en toekomst. Ziet mensen, die vanuit die hoop zoeken naar vrede, werken aan vrede, vechten voor vrede…om een beetje meer licht in onze wereld te brengen.

Vrede was het overal…

AR PJ