Zacht en teder

Jaar C, 4e zondag van de Veertigdagentijd, 27 maart 2022
Lucas 15, 1-3.11-32

Over het verhaal van de verloren zoon schreef Henri Nouwen, priester en wetenschapper ooit het boek “Eindelijk thuis”. Aan de hand van het beroemde schilderij “De verloren zoon” van Rembrandt, dat in Sint-Petersburg in de Hermitage hangt, beschrijft hij zijn onrust, twijfel en worsteling met het leven. Het mooie van het boek is dat Nouwen steeds een ander perspectief kiest. Hij vergelijkt zichzelf met de verloren zoon, en ook met zijn broer die braaf thuisbleef. En tenslotte spiegelt hij zich aan de vaderfiguur. Hij stelt zich kwetsbaar op en brengt zo de rijkdom van het verhaal aan het licht.

Iedereen heeft wel iets van die jongste zoon – of dochter – in zich: je eigen weg willen gaan, onafhankelijk en vrij zijn, onbezorgd erop uit trekken; de wereld gaat voor je open. Veel jongeren kiezen ervoor om na de middelbare school een tussenjaar te nemen, om even op adem te komen, iets van de wereld te zien voordat ze in het keurslijf van studie, werk en gezin terecht komen. Anderen kiezen ervoor om op een kruispunt in hun leven te voet of met de fiets een tocht naar Santiago de Compostella te maken. Dat is spannend, want je gaat op weg zonder dat je weet waar je die avond zult slapen. Je opent jezelf voor wat het leven brengt, voor wat je gegeven wordt. Dat kan heel weldadig zijn. Soms is het goed om voor jezelf te kiezen. Soms is dat zelfs nodig. Even niet die ander, even aandacht voor jezelf.

Het kan ook uit de hand lopen: als die onbezorgdheid je op het verkeerde pad brengt, als je je verliest in drank en drugs, als je met de verkeerde mensen in aanraking komt, je laat meeslepen, in het criminele circuit terecht komt en voor je het weet niet meer terug kunt. Of als je opeens de leegte ervaart van ‘lang leve de lol’ of ‘You only live once’ (je leeft maar één keer). Je kunt tot besef komen dat het niet goed gaat. Zelfverwijt en schuldgevoel kunnen aan je knagen.

Iedereen heeft ook wel iets van die oudste zoon – of dochter – in zich: doen wat er van je gevraagd wordt. Klaarstaan voor anderen, voldoening vinden in het vrijwilligerswerk; structuur in je dag, vroeg opstaan, een aantal uur werken, op tijd naar bed. Een groot gevoel voor verantwoordelijkheid. De lat ligt hoog.

Maar de lat kan ook zo hoog liggen, dat je verbitterd raakt, teleurgesteld in de ander die niet aan jouw kwaliteitseisen voldoet. Het kan tot onvrede leiden, jaloezie. Je oordeel kan een veroordeling worden. Een trots ego kan tot een krampachtige houding naar anderen verworden. Misschien is die oudste zoon net zo ‘verloren’ als die jongste. Om dat van jezelf toe te geven valt niet mee.

Henri Nouwen kwam tot het inzicht dat die twee kanten van het leven geleefd mogen worden, maar pas in evenwicht met elkaar komen als we ook iets van die barmhartige vader – of moeder – in ons meedragen. De vader in het verhaal geeft zijn kinderen de vrijheid. Hij vraagt niets, hij neemt geen standpunt in, kiest geen partij, maar wacht, tot zijn kinderen ieder op hun eigen tijd en uit eigen beweging naar hem terugkeren. Hij wacht en wacht, voelt de eenzaamheid, maar wacht, om ooit zijn handen uit te strekken en zijn kinderen te omhelzen. Geduld en vergeving zijn hierbij belangrijk. En vrede.

De theoloog des vaderlands, Thomas Quartier, merkte van de week op (Katholiek Nieuwsblad 24 maart 2022) hoe veel er momenteel gesproken wordt over oorlog en hoe weinig over vrede. En hij vraagt zich af wat taal doet met onze waarneming en inschatting van de werkelijkheid. Aanleiding was een opmerking van zijn moeder die als kind in Duitsland de Tweede Wereldoorlog meemaakte: Zij zei: “We hebben toch niet meer dan zestig jaar lang aan de vrede gewerkt om nu weer over wapens te spreken en er zoveel geld in te steken?” Thomas Quartier stelt dat we de taal van oorlog, geweld en tegengeweld hoognodig moeten doorbreken met de ontwapenende kracht van vredessymbolen, zoals het kruis, dat staat voor een machteloosheid in het diepste lijden, die uiteindelijk tot overwinning leidt; en de duif, die staat voor een kwetsbare boodschap van leven, zelfs als de aarde overspoeld wordt door onheil en vernietiging.

Met deze gedachte laat Thomas Quartier iets zien van hoe de barmhartige vader uit Lucas’ verhaal in het leven staat. Het valt niet mee om zoals die vader of moeder te reageren. Maar het is wel, misschien de enige, weg ten leven.

Henri Nouwen merkte in het schilderij van Rembrandt op dat de handen van de vader van elkaar verschillen. Zijn linkerhand is sterk en gespierd, zijn rechterhand verfijnd, zacht en teder. Er ging een wereld voor hem open. De vader is ook moeder. Hij houdt vast, zij liefkoost. Hij bevestigt, zij troost.

PJ