Tovercirkel

Jaar B, 12e zondag door het jaar, 20 juni 2021
Job 38, 1.8-11, 2 Korintiërs 5, 14-17 en Marcus 4, 35-41

Het blijft een prachtig verhaal: de storm op het meer. Hoe iedereen in rep en roer is, terwijl Jezus rustig ligt te slapen. Storm, water en wind deren hem niet. En dan zijn verbaasde reactie: “Waarom zijn jullie zo bang? Hoe kan het dat jullie nog geen geloof hebben?”

Jezus spreekt daar wel vaker over. Zeker ook als hij mensen geneest. Bij een zieke vrouw die hem aanraakt als hij op weg is naar het dochtertje van Jaïrus; bij de blinde Bartimeüs die langs de weg zit en hoort dat Jezus langskomt; bij de vrouw die in de ogen van de mensen een zondares is en Jezus voeten wast met haar tranen; bij de melaatse man die door Jezus wordt genezen samen met negen anderen, maar die als enige terugkomt om Jezus te bedanken; steeds zegt Jezus: “Je geloof heeft je gered”.

Theoloog Franck Ploum schreef onlangs een boek waarin hij korte commentaren geeft bij de bijbel. De titel van het boek is “Zo staat geschreven”. In een van de teksten komt dat gezegde van Jezus ter sprake. Hij schrijft hierbij: “In veel bijbelvertalingen staat er dan: ‘je geloof heeft je gered’. Dat wordt dan geloof in Jezus, geloof in Jezus als zoon van God en het wordt dan al snel dogmatiek. Maar daar gaat het helemaal niet om. Het gaat om vertrouwen hebben. Dat je ondanks beroerde omstandigheden vasthoudt aan het goede. Dat je je niet laat verleiden te verzinken in doemdenken of cynisme, maar vasthoudt aan een visioen van bevrijding. En dat je vasthoudt aan die bevrijdende God, erop vertrouwend dat je niet alleen gaat.” ‘Je geloof heeft je gered’ zou je dan kunnen lezen als ‘je vertrouwen is je redding’.

Vertrouwen is niet zo gemakkelijk. Zelfvertrouwen, vertrouwen hebben in anderen, vertrouwen op God. Het komt niet aanwaaien. Het vraagt om een open houding die begint bij jezelf accepteren zoals je bent, en daarna openstaan naar anderen en hen een rol laten spelen in je leven. Vertrouwen op God vraagt om een nog grotere openheid. Vertrouwen kun je kwijtraken. Vertrouwen in politiek en beleid, vertrouwen in een relatie, vertrouwen in het leven. Vertrouwen moet van twee kanten komen. Op iets of iemand vertrouwen houdt een risico in. Je weet namelijk nooit zeker dat je de ander volledig kunt vertrouwen. Er kan misbruik gemaakt worden van vertrouwen.

De in 2001 overleden filosoof Cornelis Verhoeven uit Den Bosch schreef tussen zijn grote werken door ‘alledaagse mijmeringen’. Die zijn onlangs in een boek met die titel samengebracht (Cornelis Verhoeven, Alledaagse Mijmeringen, Damon 2021, 1 De tovercirkel, 14 juli 1953). Mij trof de redenering die hij maakte over een cirkel, en dan vooral de cirkel om je heen. Hij noemt het een tovercirkel. “De cirkel is de neerslag van een beweging waardoor de mens een gebied afbakent en sluit.” De cirkel is “de rand waar de afstraling van de menselijke blik zich in de duisternis verliest.” Aldus Verhoeven.

Wat binnen de cirkel van ons blikveld ligt, is veilig, overzichtelijk, vertrouwd. Wat buiten het gezichtsveld ligt is onbegrensd, onzeker, niet te overzien, beangstigend soms. Cornelis Verhoeven merkt dan op: “Hoe strenger de mens de tovercirkel rondom zich sluit, des te groter wordt ook zijn onredelijke angst voor de indringers van buiten.”

Daar woedt, om in de woorden van het evangelie van vandaag te spreken, de storm op het meer. Daar kan vertrouwen niet gedijen of groeien.

Maar waar een cirkel gesloten kan worden, kan hij ook openen. Daarom noemt Cornelis Verhoeven het ook een tovercirkel. Hij zegt: de cirkel “is de wijkende horizon waarnaar de mens grijpt. Met die horizon wijkt ook de duisternis.

“Waarom ben je zo bang?” vraagt Jezus. Heb vertrouwen, geef je over, stel je open, open de cirkel, doorbreek de grens en stil de storm.

Een andere filosoof, Søren Kierkegaard, zei ooit: “Wanneer een zeeman op volle zee is, wanneer alles om hem heen verandert, wanneer golven geboren worden en weer sterven, dan richt hij zijn blik niet omlaag naar de golven, want die veranderen. Hij kijkt omhoog naar de sterren. En waarom? Omdat die betrouwbaar zijn.”

PJ